මහින්දාගමනයට ප්‍රශස්ති කීම

මේ බුද්ධාන්තරය තුල ශ්‍රී ලංකාද්වීපය එහි සැබෑ උරුමක්කරුවන් විසින් ජීවමාන බුදුරජාණන් වහන්සේ වෙත තෙවරක් ම පූජා කර තිබේ. බුද්ධත්වයෙන් පළමු වර්ෂයේ වස්සාවසානයේ දී ප්‍රථම රහතුන් සැට නම ධර්ම ප්‍රචාරය පිණිස පිටත් කොට තනිවම උරුවෙල් දනව්වට වැඩි අප මහා ස්වාමිදරුවාණන් වහන්සේ, උරුවෙල් කසුප් තවුසාගේ අසපුවේ වැඩ වසන සමයේ දුරුතු පුර පසළොස්වක් දා සෘද්ධියෙන් ලක්දිව් වැඩම කර යකුන් දමනය කර ඔවුන්ගෙන් පූජා පිළිගන්නා ලදී.

බුද්ධත්වයෙන් පස් වන වර්ෂයේ බක් පෝ දා චූලෝදර-මහෝදර නා රජවරුන්ගේ කළහය සංසිඳවීම පිණිස වැඩම කළ උන් වහන්සේ නාගයින්ගේ පූජා පිළිගන්නා ලදී. ඒ අවස්ථාවේදී මණිඅක්ඛිත නා රජුගෙන් ලැබුණු ආරාධනය මත තෙවන වර කැළණිය ඇතුළු ස්ථාන තුදුසක් වෙත වැඩම කළ වැඩම කළ උන්වහන්සේ ශ්‍රී පාද ලාංජනය පිහිටුවා සබරගමුවේ සුමනසමන් දෙවියන් ඇතුළු දෙවියන්ගේ පූජා ලැබ ලක්දිව පූජා භූමියක් බවට පත් කළහ.

බිම්බිසාර නරපතීන් විසින් බෝසත් සිද්ධාර්ථයන්ට අංග-මගධ දෙරටේ අර්ධ රාජ්‍යය පැවරීමෙන් පසු දඹදිව වෙනත් කෙනෙකුන් විසින් උන් වහන්සේට රාජ්‍යය පවරා දී නැත. ඉහත කතා පුවත් අනුව පෙනී යන්නේ මේ ලක්දිව රාජ්‍යය තෙවාරයකදී උන් වහන්සේට පූජා කර තිබෙන බවයි. තමන් වහන්සේගේ සාෂණය පන්දහසක් කල් පවත්නේ මේ පුණ්‍ය භූමිය මත බව දත් මහසතාණෝ ලක්දිව් රාජ්‍යය පිළිගෙන වදාළහ. එසේ හෙයින් මේ ලක්දිව බුද්ධ රාජ්‍යය යැයි හැඳින්වීම අතිශයින්ම සුදුසුය.

ශ්‍රී බුද්ධ වර්ෂ 2559 ක් වූ පොසොන් පුර පසළොස්වක නම් තිථිය ලත් කුජ දින ෴

ලක්දිව බුදුරදුනට පිදූ පුරාණ ලක්වැසියෝ

ඉහත දැක්වූ ලෙස ලක්දිව තථාගතයන් වහන්සේ වෙත පූජා කරන්නෝ මනුෂ්‍යයෝ නොවෙති. පළමුවර බිම්තැන්නට (පාළි: මහි+අංගන) වැඩම කළ අවස්ථාවේ උන් වහන්සේට හමු වන්නෝ යක්‍ෂයෝය. යක්‍ෂයෝ යනු සතරවරම් දෙවිවරුන්ගෙන් වෛශ්‍රවණ දේවයාට අයත් පිරිවර වේ. එහෙත් ආටානාටිය සූත්‍රයට අනුව ඔහුගේ ආඥාව නොපිළිගන්නා යක්කු වෙත්. ලක්දිව සිටි යක්කු මෙළෙස වෙසමුණි රජුට අනවනත යකුන් කොටසක් බව පෙනේ. බුදුරජාණන් වහන්සේ විසින් යග්ගිරි දිවයිනට නංවා පිටත් කළත් සමහරු ඉතිරි වී සිටි බව හෝ පසුකාලීනව නැවත තම මුල් ගොදුරුබිම සොයාගෙන පැමිණි බැව් පෙනේ.

දෙවනවර උන් වහන්සේ හමු වන්නෝ නාගයෝ ය. නාගයින් ද විරූපාක්‍ෂ නම් වරම් රජුගේ සේනාවට අයත් වේ. සුමන සමන් ඇතුළු දෙවිවරු ලෙස හැඳින්වෙන්නේ භූමාටු දෙවිවරුය. කඳු-පර්වත, ගංගා, වනස්පති වෘක්‍ෂ අරක්ගෙන වාසය කරන මේ අය අල්පේශාක්‍ය දෙවිවරු වේ.

සරලව ගත් කළ මේ සියළු දෙනා අමනුෂ්‍ය වර්ගයා වේ. බුදුරජාණන් වහන්සේ තෙවරක් ලක්දිව් වැඩි මුත් මනුෂ්‍යයන් හමු වූ බවටත් ඔවුන්ට දම් දෙසූ බවටත් සඳහනක් නැත. මනුෂ්‍යයින්ට බණ දෙසීම සහ ඔවුන්ට නිවන් දොර හැර දීම දීපචක්‍රවර්ති දම්සෝ නරනිඳු පුත්‍ර අනුබුදු මහින්ද මාහිමියන් විසින් පසුකාලීනව කරන්නට යෙදුණේ එහෙයිණි.

මහින්දාගමනයට පෙර ලක්දිව

සම්බුද්ධ පරිනිර්වාණය සිදු වූ වෙසක් පුර පසළොස්වක් දා විජයයා ඇතුළු පිරිස ලක්දිව සැපත් වූ බව අපගේ වංශකතාවෝ කියත්. ඒ වන විට මෙරටේ සිටියෝ අමනුෂ්‍ය කොටස් පමණක් බවත් ඒ වංශ කතාම අපට කියත්. එසේම අමනුෂ්‍ය දුවක් වූ කුවේණිය හා සමග විජයයාගේ සහවාසයෙන් ජීවහත්ත හා දිසාලා නම් දරු දෙදෙනෙක් පහල වූ බවත් කියන්නේ ඒ වංශකතාවෝම ය. මෙය දෙස අප බැලිය යුතු වන්නේ බටහිර ජීවවිද්‍යාව අනුව නොව ලෝකෝත්පත්තිචරියාවංශය දෙස බලන අයුරිණි.

විජයයාගමනය විප්ලවයකි

විජයයාගමනයෙන් සැබැවින්ම සිදු වන්නේ ලක්දිව මනුෂ්‍යයින් - ස්වදේශිකයින් - විසින් එතෙක් පවත්වාගෙන ආ රාජ්‍යය විදේශිකයෙක් / පරයෙක් අතට පත් වීම වැනි සුළුපටු සංසිද්ධියක් වේ. විජයයා විදේශ ජන්මයක් ඇත්තෙක් බව සැබෑ මුත් ස්වකීය පියාණන් විසින් තමන්ට හිමි රාජ්‍යයෙන් පළවා හරින ලද පළවා හරින ලද බැවිනුත් ලක්දිව රාජ්‍යය හිමි කර ගැනීම පිණිස විදේශාධාර මත පදනම් නොවුණු බැවිනුත් හෙතෙම විදේශ නියෝජිතයෙකු වශයෙන් සැළකිය නොහැක. වෙනත් වචනයෙන් කියතොත් විජයයා විසින් ලක්දිව ස්වාධීනත්වය සහ ස්වෛරී භාවයට අංශුමාත්‍ර හෝ හානියක් කරන්නේ නැත. එහෙත් කුවේණියගේ සහය ලබන ඔහු ලක්දිව පාලක පෙළැන්තිය සමුලඝාතනය කර පාලනය තමා නතු කර ගනී. මෙය නූතන අර්ථයෙන් විප්ලවයකි.

මෙහි තවත් පැත්තක් ද වේ. මහාවංශ කතාව සිහියෙන් කියවන අපට හැඟී යන්නේ මෙකී ඊනියා විප්ලවය විජයයාගේ අදහසක් වීමට වඩා සම්පූර්ණ සැළැස්මම කුවේණියගේ සිතේ පහල වූ සංකල්පයක් වීමේ ඉඩකඩ වැඩි බවයි. විජයයාගේ පිරිවර සිරභාරයට ගන්නේත්, විජයයා තමා හා වාසයට පොළඹවා ගන්නේත්, සිරසවස්තු පුරයේ 'මළ ජංජාලය' පිණිස විජයයා පොළඹවන්නේත් කුවේණිය විසිනි. අවසන කුවේණියගේ සටකපටකම් වලින් වෙහෙසට පත් වන විජයයා විසින් තමාගේ පිරිවර බලය භාවිතා කර කුවේණිය පිටමං කර දැමීමට සමත් වේ. විමුක්ති යශෝදරා ජීවහත්ථ දිසාලා නම් දූ දරුවන්ගේ ද කුවේණියගේ ද අවසානය පමණක් නොව විජයයාගේ ද අවසානය ඛේදවාචකයකි.

සංක්‍රාන්ති කාලය: පණ්ඩුකාභය රජ සමය දක්වා

රාජ්‍යත්වයට උරුමකරුවෙක් නොමැතිවම විජයයා මරු වසඟයට ගිය පසු ලාට රටින් මීළඟ පාලකයා සපයා ගන්නා තෙක් වැඩි වියවුලක් නොමැතිව ලක්දිව පාලනය කර ගැනීමට විජයයාගේ පිරිවර සමත් වූ බව පෙනේ. කෙසේ වෙතත් විජයයා තම්බපන්නි නුවර සිටත් පඬුවස්දේවයා පඬුවස්නුවර සිටත් රාජ්‍ය විචාරීම පිළිබඳ ප්‍රවාදය අපට සිහි ගන්වන්නේ සිරිසේන රාජයා පොළොන්නරුවේ සිට රාජ්‍ය විචාරීම පිළිබඳ සැබෑ ප්‍රවෘත්තියයි. සත්‍යය නම් විජයයාගේත් පඬුවස්දේවයාගේත් රාජ්‍ය විචාරීම පමණක් නොව සිරිසේනයාගේ රාජ්‍ය විචාරීම ද හුදෙක් සංකේතාත්මක රාජ්‍ය විචාරීමක් පමණක් වීමයි. සමස්ථ රාජ්‍යය පුරා විහිදී ගිය සැබෑ පාලනයක් මෙවැනි තත්වයක් යටතේ තිබීමේ ඉඩකඩක් නැත.

පණ්ඩුවාසදේවයා දඹදිවින්, විශේෂයෙන් ලාට රටින්, පැමිණි පිරිසට නායකත්වයක් දුන් අතර රටේ විවිධ පෙදෙස් විවිධ පාලකයන් යටතේ පැවතිණි. නියම රජවරු නොවුණු මේ පිරිස් තම තමාට රිසි රිසි අයුරින් රිසි රිසි පිරිස් සමරමින් රිසි රිසි වනාන්තර කපා හෙළමින් පාකිස්ථාන් කොළණි පිහිටුවමින් ඒ ඒ පෙදෙස් වල කටයුතු කරන්නට ඇත.

මේ කාලයේදී සිදු වූ වැදගත්ම සිදු වීම ලක්දිව රාජ්‍යත්වය වෙත දඹදිව ශාක්‍ය වංශිකයින් විසින් උරුමයක් සාදා ගැනීමයි. කසී-කොසොල් දෙරට පාලනය කළ තරුණ විඩුඩභ රජු විසින් ශාක්‍ය සංහාරයක් කර කිඹුල්වත්පුරය අරාජික කිරීමේදී පලා ගිය ශාක්‍යයන්ට ලක්දිව අභය භූමියක් විය. පණ්ඩුකාභය කුමරු පැන නගින්නේ මෙකී ශාක්‍යයන් අතරිණි.

පණ්ඩුකාභය රජ

පණ්ඩුකාභය කුමරුගේ මව් - චිත්‍රාව - ලාට රටින් මෙරටට සැපත් වූ පණ්ඩුවාසදේව රජුට දාව ඔහුගේ දේවිය, එනම් පණ්ඩු ශාක්‍යයාගේ දියණිය වූ භද්දකච්ඡායනා කුමරිය ලැබූ එකම දියණියයි. පණ්ඩුකාභය කුමරුන්ගේ පියා වන්නේ එකී පණ්ඩු ශාක්‍යයාගේම පුත්‍රයෙකු වූ දීඝායු කුමරු ගේ පුත්‍ර දීඝ ගාමිණීය. ඒ අනුව චිත්‍රාව හා දීඝ ගාමිණී ඇවැස්ස නෑනා මස්සිනා වරුන් වන අතර ඔවුන් දෙදෙනාගේ මුත්තණුවන් පණ්ඩු ශාක්‍යයා වේ. හෙතෙම අමිතෝධන ශාක්‍යයාගේ පුත්‍රයෙකි.

අමිතෝධන යනු සුද්ධෝධන රජුගේ සොහොයුරන් අතරින් කෙනෙක් වන නිසා පණ්ඩු ශාක්‍යයා බුදුරජාණන් වහන්සේ හා සමකාලීන කොට සැළකිය හැක. එසේම බුදුන් දැක දහම් ශ්‍රවණය කළ කෙනෙක් වීම පිළිබඳ සැකයක් ද නැත. ඒ අනුව භද්දකච්ඡායනා කුමරිය සහ ඇගේ සොහොයුරන් පිරිස ද තෙරුවණ සරණ ගිය උපාසක පිරිසක් බව නිගමනය කිරීම අහේතුක නොවේ.

පණ්ඩුකාභය කුමරු රජ වීම පිළිබඳ කතාව බොහෝ දෙනා දන්නා බැවින් නැවත සඳහන් කිරීමේ අවශ්‍යතාවයක් නැත. එහෙත් ඒ ගැන සඳහන් කළ යුතු කරුණු කිහිපයක් වෙයි.

ඉහත දැක්වූ අයුරින් පණ්ඩුකාභය කුමරුවන්ගේ මව්-පිය පරම්පරාවන් ශාක්‍ය වංශයට නෑකම් කියයි. එසේම ඔහු ලාට රටේ සිංහබාහුගේ පෙළපතෙන්ද පැවත එයි. මීට අමතරව උපන් දා ම රජ ගෙයින් පිටමං කෙරෙන කුමරු හැදී වැඩෙන්නේ දොරමඬලා ගමේ ගොපල්ලන් අතර ය. පණ්ඩුවාසදේව රජුගේ ආඥා පරාක්‍රමයට යටත් නොවූ මේ ගම වැසියෝ විජයයා විසින් යටපත් කෙරුණු නොහැකි වූ ස්වදේශික ජනයා බව සිතිය හැක. කුමරු එගම වෙසෙන කාලයේ ඔහුගේ මාමා වරුන් විසින් ඔහු මැරීම පිණිස රාජ්‍ය අධිකාරය යොදා නොගෙන වරින් වර ගරිල්ලා ප්‍රහාර එල්ල කිරීම මගින් පෙන්නුම් කෙරෙන්නේ මේ ප්‍රදේශය තුල ඔවුන්ට කිසිදු බලයක් නොතිබුණු බවයි.

සොළොස් ඇවිරිදි වියට පත් වන පණ්ඩුකාභය කුමරු ශිල්ප ඉගෙනීමට යැවෙන්නේ පණ්ඩුල නම් බ්‍රාහ්මණයෙක් හමුවට බව මහාවංශය කියයි. මේ අනුව අවසානයේ නිර්මාණය වන්නේ සිංහබාහු පෙළපතට නෑකම් කියන, ශාක්‍ය පෙළපතින් පැවතෙන, වෛදික පන්නයේ ඉගැනුමක් ලැබූ මුත් ලක්දිව මුල් බැසගෙන තිබූ ස්වදේශීය සංස්කෘතියට අයත් වන කුමරෙකි. අටක් මාමාවරුන් සටනින් මරා දමන හෙතෙම මුල් වරට සකල ලංකාද්වීපයම එකච්ඡත්‍ර කොටගෙන රජ බවට පත් වෙයි. තමාම මහා සංස්කෘතික මිශ්‍රණයක ප්‍රතිඵලයක් වන පණ්ඩුකාභයා විසින් ගොඩනැගෙන්නේ ලොව පළමු අදේවවාදී (අනාගමික?) රාජ්‍යය විය හැක.

පෙර විසූ නාමමාත්‍රික රජුන් මෙන් නොවූ පණ්ඩුකාභය රජතෙම සර්වාංගසම්පූර්ණ අගනගරයක් ද නිර්මාණය කරයි. සියවස් පහළොවකට වඩා කල් ලක්දිව අගනගරය ලෙස පැවතීමෙන් පෙනී යන්නේ ඒ නගර නිර්මාණයේ අද්විතීය තිරපැවැත්මයි. ඒ කෙසේ වෙතත්, පණ්ඩුකාභයා විසින් දැන හෝ නොදැන නිර්මාණය කරන්නේ අනාගත බෞද්ධ රාජ්‍යයට අවශ්‍ය වටාපිටාවයි.

ලක්දිව බුදුසසුන මුල් බැස ගැනීමට හේතු

සාරාසංඛ්‍ය කල්ප ලක්‍ෂයක් පෙරුම් දම් පිරූ මහබෝසතාණන් වහන්සේත් බුදුවන ආත්ම භාවයේදී පස් මහා බැලුම් බැලූ සේක. කාලය එහි පළමුවැන්නයි - දීපය දෙවැන්නයි. බුදු වීම පිණිස ජම්බුද්වීපය සුදුසු වන මුත් සම්බුදු සසුනේ තිර පැවැත්ම රඳා පවත්නේ දඹුද්විපයේ නොව ලංකාද්වීපයේ බව උන් වහන්සේ නොදැන සිටීමට හේතුවක් නැත. එහෙත් ජම්බුද්විපයේදී බුදුවීමට සුදුසු කාලය ලංකාද්වීපයේ සම්බුද්ධ සාශනය පිහිටුවීම පිණිස සුදුසු කාලය නොවීය. කකුසඳ, කෝණාගමන, කාෂ්‍යපාදී පෙර බුදුවරු මෙන් දීර්ඝායුෂ්ක බුදු කෙනෙකුන් නොවූ අප බුදුරජාණන් වහන්සේ ලක්දිව බුදුසසුන පිහිටුවීම අනාගතයට කල් තැබූ සේක. එහෙත් ඒ සඳහා ඇවැසි මූල බීජ සපයා තැබූ සේක. අප ඉහත විස්තර කළේ එකී මූල බීජ රෝපණය වී සම්බුදු සසුන පිළිගැනීම පිණිස ලක්දිව සැරසුණු අයුරුයි.

එහිදී අපට හමු වන ඉතාම වැදගත් කරුණු කිහිපයක් පහත අයුරින් ගෙනහැර දැක්විය හැක.

1. ලක්දිව අමනුෂ්‍ය බලය බිඳ දැමීම: බලවත් අමනුෂ්‍යයන් සිටින තැනක මනුෂ්‍යයන් විසින් අමනුෂ්‍යයන් ඇදහිල්ල තරව කරත්. පලස්තීනයේ හා අරාබියාවේ ප්‍රාදේශීයව බලවත් අමනුෂ්‍යයන් අදහන ම්ලේච්ඡ මිනිසුන් ලෝකය පුරා විසිරී අද කරන දේ දෙස බැලූ කළ මෙහි වැදගත් කම පසක් වේ.


2. නව අදහස් වලට විවෘත නොවන පාලක පෙළැන්තිය බිඳ දැමීම: මෙය කුවේණිය විසින් කෙරුණත්, විජයයා විසින් කෙරුණත් ඊට පහසුකම් සලස්වන ලද්දේ ශක්‍රයා විසිනි. ඒ පාලනය බිඳ දැමීමෙන් තොරව ඉතිරි කරුණු සම්පූර්ණ නොවේ.


3. ශාක්‍ය වංශය ලක්දිව රජකමට සම්බන්ධ කිරීම: චිත්‍රාව පණ්ඩුශාක්‍යයාගේ මිණිපිරිය බැවින් ඕ තොමෝ බුදුරජාණන් වහන්සේගේ ද මිණිපිරිය වෙයි. මේ ඥාති කම මගින් පසුකාලීන රජවරුන්ට බුදුදහම පිළිගැනීමට නිසඟ අවශ්‍යතාවයක් ඇති කෙරිණි. තම පරපුරේ ආදී මුත්තෙක් විසින් දේශනා කළ විමුක්ති මාර්ගයක් පිළිපැදීම තමාට ආඩම්බරයක් වනු පමණක් නොව රටවැසියන් විසින් ඒ දහම පිළිපැදීම රජු කෙරේ අවනත බවක් ද ඇති කිරීමට උපස්ථම්භක වන බව රජ වරු නොදැන සිටීමට හේතුවක් නැත.


4. සංස්කෘතික සම්මිශ්‍රණය: මේ වනාහී අතිශය වැදගත් කරුණකි. සංස්කෘතික සම්මිශ්‍රණයක් ඇති තැනක මිස නැති තැනක බුදුදහමට (හෝ වෙනත් දහමකට හෝ) ඉඩක් ලැබෙන්නේ නැත. එවැනි තැනක මනුෂ්‍යයෝ සමජාතීය වේ - වෙනස් අදහස් නැත්තෝ වේ. මේ සංස්කෘතික සම්මිශ්‍රණය ඇති කෙරෙන්නේ පණ්ඩුකාභය රජු විසිනි.


5. සිතීමේ සහ ඇදහිල්ලේ නිදහස: සියළුම කරුණු අතරින් වැදගත්ම කරුණ මෙයයි. පණ්ඩුකාභය රජු විසින් ගොඩනැගූ රාජ්‍යයේ - සිංහලයේ - වැදගත්ම ලක්‍ෂණය වන්නේත් මෙයමයි. සිතීමේ සහ ඇදහිල්ලේ නිදහස පිළිබඳ ආදර්ශයක් ලෙස පැනවිය හැකි රාජ්‍යයක් මේ මිහිපිට වී නම් ඒ පණ්ඩුකාභය රාජයා විසින් ගොඩනැගූ සිංහල රාජ්‍යය පමණි. බුද්ධ කාලීන දඹදිව මේ නිදහස පැවතුණත් නැගී එන බ්‍රාහ්මණ බලය හමුවේ ඉතා ඉක්මණින් එය වියැකී ගියේය. ලක්දිව මේ නිදහස බොහෝ කල් රඳා පැවතිණි. පන්දහසක් කල් පවත්නා බුදුසසුන මුල් බැස ගන්නා දීපය වශයෙන් බුදුරජාණන් වහන්සේ ලක්දිව හඳුනා ගැනීමට හේතුව ලෙස අප දකින්නේ අප රටවැසියන් එදා අත්විඳි ඒ නිදහසයි. මේ නිදහස අපට අහිමි වීම ඇරඹුණේ අරාබින් හා පරංගින් ලක්දිව අවට මුහුදේ හොල්මන් කරන්නට පටන් ගත් විටය.


6. දේශපාලන ස්ථාවර බව: ලක්දිව කුඩා බැවිනුත් සමුදුරෙන් වට බැවිනුත් පාලකයා නිවට නියාළු බෙලහීනයෙක් නොවන තාක් ඒකඡත්‍ර රාජ්‍යයක් ලෙස පැවතීම ස්වයංසිද්ධය. සම්බුදු සසුන බොහෝ කල් පැවැත්ම පිණිස මෙය අත්‍යාවශ්‍ය වන්නේ බාහිරින් ආ හැකි ත්‍රස්ත තර්ජන වලට බුදුදහම පහසු දඩයමක් විය හැකි බැවිණි. පණ්ඩුකාභය රජු විසින් ගොඩනැගූ සිංහල රාජ්‍යය තුල මේ ස්ථාවර බව ඉතා හොඳින් පැවති බව අනුරාධපුරය සියවස් පහළොවක් ඉක්මවා අගනුවර ලෙස පැවතීමෙන් පෙනේ.


7. ජීවමාන සිද්ධස්ථාන: ලක්දිව වැඩම කළ තුන් ගමනේදී බුදුරජාණන් වහන්සේ ලක්දිව පුරා ස්ථාන සොළොසක් තමන් වහන්සේ විසින් සමවත් සුවයෙන් වැඩ සිටීමෙන් පූජනීයත්වයට පත් කළහ. පසුකාලීනව සම්බුදු දහම හඳුන්වා දුන් විටෙක මනුෂ්‍යයන් විසින් වන්දනා කිරීම පිණිස සිද්ධස්ථාන පැවැත්ම අත්‍යාවශ්‍ය ය. යම් හෙයකින් එවැනි ස්ථාන ලක්දිව නොතිබිණි නම් ලක්වැසියන්ට ලක්දිව පූජා භූමියක් නොවන්නට ඉඩ තිබිණි. එවැනි විටෙක සම්බුදු දහම තුරන් වී යාම පහසුය. මෙහි වැදගත් කම මැන ගැනීම පිණිස අපේ පැරැන්නන් විසින් අරාජික කාල වල වල් වැදී ජරාජීර්ණව ගිය අනුරාධපුරයේ සිද්ධස්ථාන රැක ගත් අයුරු - විශේෂයෙන් ශ්‍රී මහා බෝධිය රැක ගැනීම උදෙසා සිංහලයින් දිවි හිමියෙන් කටයුතු කළ ආකාරය - දැන ගැනීම ප්‍රමාණවත් වේ.

මෙසේ සර්වාංගසම්පූර්ණ වූ ලංකා දිවයිනකටයි අනුබුදු මහින්ද මහරහතන් වහන්සේ බුදුදහම හඳුන්වා දෙන්නේ. ඉඳින් සම්බුද්ධ ඥානයෙන් දැක දෙදෙව් ලොවට අධිපති ශක්‍ර දේවේන්ද්‍රයාට පැවරූ කර්තව්‍යයක් වැරදී යාමේ ඉඩක් ඇත්ද? කිසි සේත් නැත.

ලක්දිව වනාහී සම්බුද්ධ රාජ්‍යයයි. සිංහලයෝ සම්මා සම්බුදුරජාණන් වහන්සේ විසින් තෝරා ගත් ජනතාව වේ. සිංහලයාගේ කාර්‍යය වන්නේ පන්දහසක් කල් පවත්නා සම්බුද්ධ සාශනය පර සතුරු උවදුරු වලින් රැක ගැනීමයි. ඒ වෙනුවෙන් ඉර හඳ පවත්නා තාක් සිංහලය රැක දීමට ශක්‍ර දේවේන්ද්‍රයා ඇතුළු සම්‍යක්දෘෂ්ඨික දෙවි දේවතාවුන් වහන්සේලා පේ වී සිටිත්.

මහින්දාගමනයේ අරුත එයයි. මහින්දාගමනයේ අරුත රැක ගැනීමට නොවෙහෙසී මේ පොසොන් සමයේ මහින්දාගමනයට ප්‍රශස්ති කීමෙන් කවර පලයක් ද?