චරිත හයක්

බුදු රජාණන් වහන්සේ දහම් දෙසීමේදී හා භික්ෂූන් වහන්සේලාට කමටහන් දීමේදී ඒ ඒ පුද්ගලයන්ගේ චරිත ස්වභාව දැන දහම් දෙසීම හෝ කමටහන් දීම හෝ කර ඇති බව අපි දනිමු. එසේම සිදුහත් කුමරුන්ගේ නම් තබන මඟුලෙහි කුමරුවන්ගේ ශරීර ලක්‍ෂණ පරික්ෂා කළ විද්වත්හු මේ කුමරුවන් ගිහි ගෙයි රැඳුනොත් සක්විති රජ වෙති; මහණ වුනොත් බුදු වෙති යි අනාවැකි පැවසූහ.

උම්මග්ග ජාතකයේ මහෞෂධ පණ්ඩිතයන් තමන්ට සුදුසු බිරිඳක් සොයා යන ගමනේදී අමරා දේවිය දැක ඇගේ රූප ලක්‍ෂණ අනුව චරිත ස්වභාවය තීරණය කළේය. ගුත්තිල ජාතකයේ ගුත්තිල පඬිතුමා මූසිලයා පළමු වරට දුටු ගමනේ ම මොහු ගුණමකුවෙකැයි දැනගෙන ශිල්ප දීම ප්‍රතික්ෂේප කළේය.

එසේම ලක්දිව පඬුවස්දෙව් රජුට උපන් දූ කුමරිය ගැන පරීක්‍ෂා කළ නිමිත්ත පාඨකයෝ ඒ කුමරියගෙන් බිහි වන දරුවා ස්වකීය මාමා වරුන්ට සතුරෙක් වන බව ප්‍රකාශ කළහ. සංඝතිස්ස, සංඝබෝධි, ගෝඨාභය යන රජ කුමාර වරු අනුරාධපුරයට යන ගමනේ, ගඟින් එතෙර වන වන විට ඒ කුමරුවන්ගේ පාද චලන රටාවට ඇහුම්කන් දුන් අන්ධයෙක් තිදෙනාම රජ වන බවට අනාවැකි කී බව අපේ ඉතිහාසයේ සඳහන් වේ.

බුදු රජාණන් වහන්සේ කෙරෙහි ආවේනික පරචිත්ත විජානන ඥානය හැරුණු කොට ඉතිරි සිද්ධි පැහැදිලි කෙරෙන කිසියම් විද්‍යාවක් එකළ තිබෙන්නට ඇත. එය අදද නැතුවා නොවෙයි.

පුද්ගලයෙකුගේ චරිතය හඳුනා ගන්නේ කෙසේද?

බටහිර සමාජ විද්‍යාව, මනෝ විද්‍යාව හා ඒ ආශ්‍රිත අධ්‍යයන මේ සම්බන්ධ බොහෝ තොරතුරු හෙළි කර ඇතත් බුදු දහමේ ඉගැන්වෙන පුද්ගල චරිත විභාගය දෙස අපේ අවධානය යොමු කරමු. මේ චරිත විභාගය යොදා ගැනෙන්නේ භාවනා කමටහන් දීම පිණිස වීම හේතුවෙන් එහි ලක්‍ෂණ පැවිද්දෙකුගේ හැසිරීම ආශ්‍රිතව උගන්වා ඇත. එහෙත් ඒ ලක්‍ෂණ ගිහියෙකුට ආදේශ කර ගැනීම අපහසු ව්‍යායාමයක් නොවේ.

ඉරියා පථතො කිච්චා
භොජනා දස්‌සනාදිතො
ධම්මප්පවත්තිතොවෙව
චරියො විභාවයෙ

අර්ථය:

• ඉරියා පථතො:- ඉරියව් පැවත්වීමෙන් (සතර ඉරියව්)
• කිච්චා:- කරන දෙයින් හා කරන ආකාරයෙන්
• භෝජනා:- ආහාරයෙන් හා ආහාර ගන්නා පිළිවෙළින්
• දස්‌සනාදිතො:- දකින ආස කරන දෙයින්
• ධම්මප්පවෙත්තිතො:- දරන අදහස්‌-උදහස්‌ වලින්

යන මේ කරුණු අනුව කෙනකුගේ චරිතය මැන බැලිය හැකිය.

රාග චරිතයා

ඉරියව් පැවැත්ම: සාමාන්‍ය ගමනින් යන විට අලංකාරව ගමන් කරන්නේය. සෙමින් සමාන පරතර ඇතිව පා තබා සමානව ගමන් කරන්නේය. පාද උක්කුටිකය එනමි පා සටහනේ විලුඹ හා ඉදිරිය මනා සටහනින් යුක්ත අතර මැද කොටස බිම නොවදියි.

රාග චරිතයාගේ සිටිම් හා හිදිම් ප්‍රසාද ජනකය, මිහිරිය, ප්‍රිය උපදවනසුළුය.

රාග චරිතයා සෙමින් මනාකොට සමව ඇද සකස් කොට සෙමින් ඇදමත වැතිර, අත් පා ආදිය ඒ මෙ අත නොයන සේ මැනවින් තබාගෙන ප්‍රසාද ජනක ලෙස නිදන්නේය. නින්දෙන් පුබුදුවන කළ වහා නැගිට සැක ඇත්තෙකු මෙන් සෙමින් ප්‍රථිවදන් දෙන්නේය.
කාර්ය කිරීම: රාග චරිතයා අතුගානා විට කොස්ස/ඉදල මැනවින් ගෙන ඉක්මන් නොවි, වැලි නොවිසුරැවමින්, පිරිසුදු ලෙස සමව අතුගාන්නේය.
ආහාරය: රාග චරිතයා සිනිදු වුත් මධුර (පැනි රස) වුත් බෝජන ප්‍රිය කරන්නේය. වළදන විට ආහාර කට පුරවා ගැනිමකින් තොරව සෙමෙන් ගෙන රසවිදිමින් වළදන්නේය. මිහිරි වු දෙයක් ලද විට සතුටු වන්නේය
දැකීම: රාගචරිතයා සුළු වූ හෝ සිත්කළු රූපයක් දුටුවිට මවිත වුවකු මෙන් බොහෝ වෙලා බලා සිටින්නේය. ස්වල්ප වු හෝ ගුණයක් ඇති තැනැත්තන් අගයන්නේය. ඔවුන්ගේ ඇති දෝශ ගණනට නොගන්නේය. තැනක වාසය කොට යන විට, දුක්විමෙන් තොරව අපේක්ෂා සහිතව යන්නේය.
අදහස් උදහස්: රාගචරිතයා බොහොවිට තමා කෙරේ ඇති වරදවල් සගවයි, නැති ගුණ විදහා පෙන්වයි, උඩගුය, ලද දෙයින් සතුටු නොවෙයි. උත්සන්න වු ක්ලෙශයන්ගෙන් යුක්තයි එනම් කෙලෙස් බහුලයි. ශරිරය සැරසිම් ආදියේ ලොල් බවක් දක්වයි. ප්‍රත්‍ය පිළිගැනිමෙ පමණ නොදනියි.

ද්වේශ චරිතයා

ඉරියව් පැවැත්ම :පයින් බිම සාරන්නෙක් මෙන් ගමන් කරයි. පාද වහා බිම තබා වහාම ගමන ගනියි. එනම් ගමන ඉක්මන්ය. ඔහුගේ පා සටහනේ පසුපස බිම හාරන ලද්දාක් මෙන් වෙයි.

ද්වේශ චරිතයාගේ ඉදිමි හිටිමි, ග්‍රහනයන් ආදිය දෘඩය.

මොහු ඉක්මනින්, යන්තම් දෙයකින් හෝ යහන පනවාගෙන මුළු ඇගම යහනේ හොවා මුහුනත් හුකළුවාගෙන නිදන්නේය පුබුදුවන ලබන කල් කිපුණු අයෙකු මෙන් පිළිතුරු දෙනු ලබයි.
කාර්ය කිරීම :ද්වෙශ චරිතයා අතුගානා විට කොස්ස/ඉදල තදකොට ගෙන ඉක්මනින්, වැලි විසුරැවමින්, පිරිසුරැදු කමි නොබලා විසමව අතුගාන්නේය.
ආහාරය :ද්වෙශ චරිතයා රළු වුත් ඇඹුල් වුත් බෝජන ප්‍රිය කරන්නේය. වළදන විට ආහාර කට පුරවා රස බැලිමකින් තොරව ඉක්මනින් ආහාර ගන්නේය. අමිහිරි ආහාර ලද විට නොසතුටු වන්නේය.
දැකීම :ද්වෙශ චරිතයා සුළු වුහෝ අමනාප රැපයක් දුටුවිට ක්ලාන්ත වුවකු මෙන් මද වෙලාවක් බලා සිටින්නේය. ස්වල්ප වු හෝ දෝශයක් දුටු විට ඒහා ගැටෙන්නේය. අන්යන්ගේ ගුණ නොදකින්නේය. ඔවුන්ගේ ඇති දෝශම දකින්නේය. තැනක වාසය කොට යන විට, එයින් මිදි යන ලෙස යන්නේය අපේක්ෂා නොමැතිවම යන්නේය.
අදහස් උදහස් :පහසුවෙන් කිපෙන සුළුය. වෛර ක්‍රෝධ බැදගන්නා ස්වභාවයෙන් යුක්තය. අනුන්ගේ ඇති ගුණ මකන ස්වභාවයෙන් යුතුය. ගුණ ඇත්තේ ඔහුට පමණද මටද ඒ ගුණ ඇතිය යනුවෙන් නිරන්තරයෙන් සිතනා ස්වභාවයෙන් යුක්තය. ඉරිසියාව හෙවත් අනුන්ගේ සැපත නොයිවසන ස්වභාවයෙන් යුක්තය.

මෝහ චරිතයා

ඉරියව් පැවැත්ම :මොහුගේ ගමන අවුල් සහගතයි. පිළිවලක් නැත. බියවුවෙකු මෙන් පා තබා පා නගා ගමන් කරන්නේය. ඔහුගේ පා සටහන විදිමත් නොවේ. එනමි විළුබින් හා අක්පල්ලෙන් වහා එසවෙන්නේය.

මොවුන්ගේ ඉදිමි හිටිම අවුල් සහගතය.

මෝහ චරිතයා යහන අවුල් සේ පනවාගෙන අත් පා එහි මෙහි දමාගෙන බොහෝ විට මුනින් අතට නිදා ගන්නේය. පුබුදුවනු ලබන කල හුම් හුම් කියමින් කමිමැලි කමින් නැගි සිටින්නේය.
කාර්ය කිරීම :මෝහ චරිතයා අතුගානා විට කොස්ස/ඉදල බුරැලෙන් ගෙන කැලිකසල හලමින් අපිරිසිදුව විසමව අතුගාන්නේය.
ආහාරය :මෝහ චරිතයා අසවල් රසයට ප්‍රිය යැයි කිව නොහැක. ආහාර වලදනා විට ආහාර ගෙන මුඛයේද ගා ගනිමින් බත්පතේද විසුරැවමින්, නොයෙක් දෑ කල්පනා කරමින් වික්ෂිප්තව ආහාර වලදයි.
දැකීම :මොහ චරිතයා යමිකිසි රැපයක් දුටු කල එහි ගුන දොස් විවෙචනය පිළිබදව තමාගේ මතයක් නොදරයි. අන්‍යයන් එය වර්ණනා කෙරේ නම් ඔහුද වර්ණනා කරයි. අන්‍යන් එය විවෙචනය කරයි නම් ඔහුද එය විවෙචනය කරයි.
අදහස් උදහස් :අලසය, නොසන්නුයන්ය, පසුතැවිලි වන ස්වභාවයෙන් යුක්තය, සැක සහිතය, නිරන්තරයෙන් සොයා බැලිමකින් තොරව මෝඩ තිරණ වරලට එලබෙන බවින් යුක්තය. එබදු තිරණයන් වෙනස් කිරිමට නොකැමති බවින් යුක්තය.

සද්ධා චරිතයා

ඉරියව් පැවැත්ම, කාර්ය කිරීම, ආහාරය, සහ දැකීම ආදියෙන්:රාග චරිතයාට සමානය
අදහස් උදහස් :දෙන දෙයෙහි නොඇලිම දෙයි, බුද්ධාදී ආර්‍යන් දැකිමට කැමති බවද, බණ භාවනා කිරිමට කැමති බවද, ප්‍රිතිය බහුල බවද, රජුන් ඇමතියන් ආදින් සමග එක්ව ඇලි නොවසන බවද (එනවි බොහෝ සමාජ ශිලි නොවන බව) තමාගේ ඇති දොස් දකිනා බවද, පැහැදිය යුත්තන් කෙරේ පහදින බවින්ද යුක්තයි.

බුද්ධි චරිතයා

ඉරියව් පැවැත්ම, කාර්ය කිරීම, ආහාරය, සහ දැකීම ආදියෙන්:ද්වෙශ චරිතයාට සමානය
අදහස් උදහස් :කිකරැ බවද, සිහිනුවන ඇති බවද, අප්‍රමාද බවද, සංවෙගය උපදවිය යුතු තැන්හි සංවෙගය උපදනා බවද, නුවනින් විර්‍ය කරන බවද යන ලක්ෂන වලින් යුක්තයි.

විතර්ක චරිතයා

ඉරියව් පැවැත්ම, කාර්ය කිරීම, ආහාරය, සහ දැකීම ආදියෙන්:මෝහ චරිතයාට සමානය.
අදහස් උදහස් :බොහෝ දොඩමළු බවද, කුසල් දමි කෙරේ නො ඇලෙන බවය, ස්ථිර සිත් නැති බවද, මෙසේ මෙසේ කරමියි සිත සිතා සිටින බවය, අරමුනෙන් අරමුනට යන බව, එනමි එකක් මදක් කොට තවකක් කරනා බව.
ඉහත චරිත විභාගය පිළිබඳව සොයා බැලීමේදී අපූරු කරුණක් හමු විය. ඒ, ඒ ඒ චරිත ලක්‍ෂණ උරුම වන්නේ පෙර භවයට අනුව බවයි.

1. රාගචරිතය: පෙර භවයේ යහපත් ක්‍රියා බහුල ලෙස කර ඇත්තෝද, දෙවි ලොවින් චුතව මෙහි උපන්නෝද රාග චරිත වේ. සතර මහා ධාතු සම පුද්ගලයා රාග චරිතයකි.(සෙම් රෝග අධික කොට ඇත)
2. ද්වෙශ චරිතය: පෙර භවයේ අන් සත්ත්වයන්ගේ අත් පා බිදිමි, වද බන්ධන ආදිය කිරිම, වෛර කිරිමි ආදිය බහුල ලෙස කලෝද, නා ලොවින් හා නිරයෙන් චුතව මෙහි උපන්නොද ද්වේශ චරිත දරති. තේජෝ ධාතු හා වායෝ ධාතු අධික පුද්ගලයා ද්වෙශ චරිත වේ.
3. මෝහ චරිතය: පුර්ව භවයේ බහුල ලෙස මත්පැන් පානය කළෝ, ධර්මශ්‍රවණය ආදී පින් දහමි ආදිය කිරිමේ ප්‍රමාද වුවන්ද, තිරිසන් යොනියෙන් චුතව මෙහි උපන්නන්ද, මෝහ චරිත දරනා බව දක්වා ඇත. පථවි ධාතු හා අපෝ ධාතු අධික පුද්ගලයා මොහ චරිත වේ.(වාත රෝග අධික කොට ඇත)

පංති කාමරයේ තීන්ත ගෑමට කියා හොර පොල් කැඩූ සෙර දැරියත්, ඒ ගැන පැමිණිලි කළ පොල් වත්ත හිමි මහතාත්, ඒ ගැන කටයුතු කළ පොලිසියේ හා උසාවියේ නිලධාරිනුත්, ඒ සිද්ධිය ජරමරයක් කළ ජනමාධ්‍ය වෘත්තිකයිනුත්, අවසානයේ ඒ ගැන කට හඬ අවදි කළ ඇමති වරු හා ජනාධිපති තුමාත් යන ඔබත් මමත් අප සියළු දෙනාමත් මේ චරිත හයෙන් එකක් දරමු. කිසි කෙනෙක් පරිපූරණ ලෙස මින් එක චරිතයක් දරන්නෝ නොවෙති, සැම දෙනාම අඩු-වැඩි වශයෙන් මිශ්‍ර ලක්‍ෂණ දරති. එහෙත්, වඩා ප්‍රමුඛව දරන ලක්‍ෂණය අනුව තමාගේ හෝ අනෙක් අයගේ චරිත ස්වභාවය හඳුනා ගත යුතුව තිබේ.