වස්සාන සමයේ වට වැස්සෙන් පොළොව තෙමුණු පසු ගොවින් කුඹුරු සී සෑම් කරමින් ඊළඟ කන්නයට සැරසෙන්නේ මේ කාලයේදීය. එකල දඹදිව මේ කටයුත්ත රාජ්‍ය අනුග්‍රහය සහිතව කෙරුණු බව සුද්ධෝදන රජුගේ වප් මගුල ගැන පැරණි කතාවෙන් කියැවේ.
වප් මගුල් උත්සවය
 |
| සුද්ධෝදන රජුගේ වප් මගුල |
රජ තෙමේ සුදු ගවයින් යෙදු රන් නගුලකින් සී සායි, රජ පිරිවර රිදී නගුල් ගෙන ඒ අනුව සාති. අඩහැර නැගේ, කවි සීපද ගැයේ, සුදුවත් හැඳි සුදු මල් ගත් වැසියෝ තුටුව මේ මංගල්‍යය නරඹති. කුමරු රැකවලට සිටි කිරි මව් වරුද මෑත් වී ඒ අසිරි විඳිති.
පස් මස් වයස් මහ බෝසතුන් අවදිව රැකවලේ සිටින කිසිවෙකු නොදැක යහනින් නැගී පලක් බැඳ ආනාපානසතිය වඩා ප්‍රථම ධ්‍යානය උපදවා ගත්හ. හිරු අවරට හැරිණ. එහෙත් මහ දඹ ගසේ සෙවන ගස මුලින් ඈත්ව නොගියේය. දඹ ගස වටා පිහිටි සෙසු ගස වල සෙවනැළි ද ඒ ගස දෙසටම නැමී ගත්හ. මේ අසිරි දුටු කිරි මව් වරු බියපත්ව වහ වහා දිව ගොස් සුදොවුන් රජුට ඒ පවත් දැන්වුහ.
සුදොවුන් රජු එබස් අසා වප් මගුල් හැර දිවගෙන අවුත් සෙවනැළි දැක විස්මිතව තිරය ඇතුලට වැද පතුල් පිට පතුල් තබා අතුල් පිට අතුල් තබා ඇසිපිය නොසලා වටපිට නොබලා සියක් වයස් තවුසෙක් මෙන් සමවත් සුවයෙන් වැඩ හිඳින පස් මස් වියැති පුතුන් දිට. ඒ රජ තෙමේ ළය උපන් ප්‍රීති වේගය දරා ගත නොහෙනුයේ "මේ කවර නම් පෙළහරක්ද, පුතණුවෙනි තෝ දැන්ම බුදු වී ද, තොපගේ මෑණියෝ අද මේ දුටු නම් ප්‍රීතිය දරා ගත නොහි ස්වකිය ජීවිතය පුජා නොකෙරෙද්ද, පුත, මාගේ මේ දෙවෙනි වැඳීමයි" කියා ලපටි සිරි පා යුග්ම මත රාජ සිරස තබා වැන්දේය.
෴
මහ බෝසතුන් සිය පියාගෙන් දෙවන වැඳුම ලත් වප් මගුල් උළෙල පැවතියේ වප් මස කවර දිනයකදීද යන්න සඳහන් නොවෙතත් වප් පෝදා ලක්දිව හා සාශනික ඉතිහාසයේ ඉතා වැදගත් සිදු වීම කිහිපයක් ගැන සඳහන් වේ.
ගණ්ඩබ්බ නම් අඹ රුක් මූලයේදී යමා මහ පෙළහර පා තව්තිසා දෙව් ලොවට වැඩි තථාගතයන් වහන්සේ එහිදී වස් වසා පවාරණය කර දෙව් බඹුන්ගේ පුජෝපහාර ලබමින් මහ පෙළහරින් සංකස්ස පුරයට වැඩම කළේ මෙවන් වප් පුන් පෝ දිනකයි.
මේ මහා භද්‍රකල්පයේ මෛත්‍රිය නමින් මතු බුදු වන බෝසතාණන් වහන්සේ එකල සංකස්ස පුර සිරිවඩ්ඪ කෙළෙඹියාට පුත්ව ඉපදී සිටි සේක. දේවාවරෝහණ උත්සවය දුටු හෙතෙම අතිශයින් පැහැද බුදු සස්නේ පැවිදි විය.
ලක්දිව දේවානම්පියතිස්ස රජ විසින් ශ්‍රී මහා බෝධියේ ශාඛාවක් ඉල්ලා මගධයේ අශෝක රජු වෙත දූතයෙක් ලෙස අරිට්ඨ කුමරු පිටත් කරන්නේ ද මෙවන් පෝ දිනයකයි. අප අදද වැඳුම් පිදුම් කරන ජය ශ්‍රී මහා බෝධින් වහන්සේ සහ මෙහෙණි සස්නත් සමග සංඝමිත්තා මහ රහත් මෙහෙණින් වහන්සේ මෙරටට වැඩම කෙරෙන්නේ ඒ සාර්ථක දූතගමන නිසාය. අද ක්‍රියාත්මක නොවන නමුත් භික්ෂුණි උපසම්පදාව පැවති සමය තුල බොහෝ කුල කාන්තාවෝ පිළිවෙත් පුරා අමා මහ නිවන් සාධා ගත්හ. අප ද ඒ බව සිහියට ගනිමින් මේ පුන් පෝ දින බැතියෙන් පින් කම් වල නියැලෙමු.
