නාගයන් සමගි කිරීම සමරන බක් පුන් පෝ දිනය

මාස් කන්නය සරු වී අටු-කොටු පිරී භාග්‍යය ඉතිරී යන මාසය බක් මාසයයි. මේ සිංහලයින්ගේ සතුටු මාසයයි. සිංහල අලුත් අවුරුද්ද සාමාන්‍යයෙන් බක් මාසය තුල යෙදේ. ඒ හේතුවෙන් ආගමික නැඹුරුවට වඩා විනෝදාත්මක නැඹුරුවක් ඇති කාලයකි.

ගොයම් කපාගෙන අස්වනු ගෙට ගත් පසු ගමේ කොළු කුරුට්ටන් ඉපනැල්ල පාගමින් කුඹුරු වල සෙල්ලම් කරනු මේ කාලයේ සුලභ දසුනකි. මේ කාලයේ දහවල ග්‍රීස්මය දැඩිය. රාත්‍රිය දාහය සහිතය. ඒ දාහය අවසන් කරමින් අක් වැසි ලෙස හැඳින්වෙන ගිගුරුම් සහිත වැසි බක් මාසයේ පසළොස්වක පමණ වන විට සවස් කාලයේ ඇති වේ. බක් මහ අකුණු ලෙස හැඳින්වෙන මේ අකුණු සහිත වැස්සෙන් පොළොව සරු වන බව දැන සිටි සිංහලයෝ කල් නොයවාම ඊළඟ කන්නය පිණිස කුඹුරු සැකසීම අරඹත්.

බක් මාසය තුල සිදු වූ වැදගත්ම ශාසනික කර්තව්‍යය තථාගතයන් වහන්සේගේ දෙවන ලංකාගමනයයි. බුද්ධත්වයෙන් නව මසකට පසු ප්‍රථම ලංකාගමනයකර යක්‍ෂයන් දමනය කර යකුන්ගෙන් ලක්දිව තමන් වහන්සේට පූජා කරවාගෙන දහම පිහිටන දිවයිනක් බවට පත් කළ උන් වහන්සේ බුද්ධත්වයෙන් පස් වසකට පසු තමන් වහන්සේගේ මහා කරුණා නෙතට පාත්‍ර වුනු නාගයන්ගේ අභිවෘද්ධිය සළකා නාගදීපයට වැඩම කළහ.

බුදුරදුන් නාගදීපයට වැඩම කිරීම, කැළණි විහාරයේ බිතු සිතුවමකින්.

ඒ කෙසේද යත්,

"මහත් ඍද්ධි ඇති මහෝදර නම් නාග තෙමේ මුහුද පන්සියයක් යොදුන් අයම් නාග භවනයෙහි රජ වී. උහුගේ නැගණි තොමෝ කන්වඩමන් නම් පව්වෙහි නා රජහට දෙන ලද්දීය. උහුගේ පුත්‍ර තෙමේ චූලෝදර නමි. උහුගේ මෑණියන් පිය වූ නා රජතෙම උතුම් වූ මිණිපළඟ මෑණියන්ට දී කාලක්‍රියා කළේය. එසේ හෙයින් මයිල් නාරජු හා බෑණනුවන් යුධය තෙම එළඹ සිටියේය. පර්වතවාසි වූ ඩ ඒ නාගයෝ මහත් ඍද්ධිමත් වූහ." යනාදී වශයෙන් මහාවංශය මේ සිද්ධිය විස්තර කරයි.

බුද්ධත්වයෙන් පස් වන වස බක් මස අමාවක් පෝ දා අළුයම මහා කරුණා සමාපත්තියට සම වැදී ලොව බලා වදාරන සම්මා සම්බුදුරජාණන් වහන්සේට යුධයෙන් නැසී යන කෙළ ගණන් නාගයන් පෙනිණි. උන් කෙරේ කරුණාවෙන් බුදුරජානන් වහන්සේ තමන් වහන්සේ පා සිවුරු රැගෙන ජේතවනාරාමයෙන් නික්මිණ. මෙකල ජේතවන දොරටුව අබියස කිරිපලු රුකක්‌ වාසභූමි කරගෙන සමිද්ධි සුමන නම් දිව්‍යරාජයෙක් වෙසෙයි. පූර්වභාවයේ නාගදීපයේ මනුෂ්‍යයෙක් වූ හෙතෙම තමන් වසන කිරිපලු රුක මුලිනුදුරාගෙන බුදුරදුන් සිරසට ඡත්‍රයක් කොට අල්වාගෙන උන් වහන්සේ පසුපස්සේ නික්මිණ.

මෙසේ අහසින් නාගදීපයට වැඩම කළ උන් වහන්සේ අහසේ වැඩ සිටිමින් අන්ධකාරයක් මවා නාගයින් කෙරේ බිය ඉපිදවූ සේක. අනතුරුව ඒ බිය පහ කිරීමට ආලෝකයක් උපදවා දී උන්ගේ බිය දුරු කළ සේක. අස්වැසුනු සිත් ඇති ඒ නාගයෝ බුදුරදුන් දෙපා වැඳ නමස්කාර කළෝය. එසේ සතුටු සිත් ඇති නාගයින්ට බුදුරජාණන් වහන්සේ සමගිය ඇති කරන ධර්මයක් දෙසූ සේක. දහම් අසා යුධ පිණිස වන් සිත අතහැර දැමූ ඒ නාගයෝ යුද්ධයට හේතු වූ ඒ මිනීපළඟ බුදුරජාණන් වහන්සේට පූජා කළහ. ඒ පූජාව පිළිගත් සර්වඥයන් වහන්සේ එහි බැස නාගයින් දුන් දානය පිළිගෙන වළඳා අන්තයෙහි දිය වැසි ගොඩ වැසි තුන්කෙළක් පමණ නාගයින් තුන් සරණෙහි හා සීලයෙහි පිහිටවූ සේක. ඒ යුද්ධයට පැමිණ සිටි මනීඅක්ඛිත නම් කැළණියේ නා රජ තෙමේ තථාගතයන් වහන්සේට අමතා "වහන්ස ඔබ වහන්සේ අප නොදුටු සේක්නම් අප සැවොම අද යුධයෙන් නැසෙම්හ. අප සියල්ලන් කෙරේ කළ කරුණාව මා කෙරේ විශේෂ කොට දක්වත්වා.. නැවත මෙහි ආගමනයෙන් මාගේ දේශයට වඩිත්වා"යි ආයාචනය කළේය. තුන් කල් දන්නා බුදුරජාණන් වහන්සේ තුෂ්නිම්භූත භාවයෙන් මේ ආයාචනය ඉවසූ සේක.

තවද බුදුරජාණන් වහන්සේ ඒ නාගයන් අමතා තමන් වහන්සේට ඡත්‍රයක් වූ ඒ කිරිපලු රුකද තමන් වහන්සේ වැඩ සිටි ඒ මිණිපලඟද යන මේ පාරිභෝගික වස්තු දෙක පූජා පිණිස පවරා දී තමන් වහන්සේගේ කෘත්‍ය සපිරුණේ නැවත ජේතවනයටම වැඩම කොට වදාළහ. මේ වනාහි බුදුරජාණන් වහන්සේගේ දෙවන ලංකාගමනයයි.

නාගදීපය යැයි අද හඳුන්වන්නේ යාපන අර්ධද්වීපයට එපිටින් ඇති කුඩා දිවයිනක් වුවත් බුද්ධ කාලයේ නාගදීපය යනු මුළු යාපන අර්ධද්වීපයම හෝ ඊටත් වඩා විශාල පෙදෙසක් බව ඉහත විස්තරයෙන් පෙනේ. මේ යුද්ධයට එළඹෙන නාග සේනාව තුන්කෙළක් බව මහාවංශයේ දැක්වේ. යුද්ධය පවතින්නේ දියවැසි නාගයින් හා පර්වතවාසි නාගයින් අතරය. මහෝදර තෙමේ මුහුදේ පිහිටි නාග භවනක අධිපතියාය. ඔහුගේ නැගණිය පර්වතවාසි නාග රාජයෙකුට සරණ දෙන ලද්දීය. වර්තමාන යාපන අර්ධද්වීපයේ කඳු පර්වත නැති බැවින් 'කන්වඩමන්' නම් පව්ව ලෙස හැඳින්වෙන්නේ කුමක්ද යන්න එතරම් පැහැදිලි නැත. ඒ අද කන්තරෝඩේයි යන දෙමළ ඌරුවට හුරු වචනයෙන් හැඳින්වෙන පුරාණ කදුරුගොඩ විහාරයදැයි විමසිය යුතුය.

එසේම මහත් ඍද්ධි ඇතිව විසූ ඒ නාගයින්ට කුමක් වීද යන්නත් ගැටළුවකි. මේ සිද්ධියෙන් සතළිස් වසකට පසු විජය කුමරු තම්බපන්නියට සැපත් වන විට කපු කටිමින් සිටින්නේ බුදුන්ගෙන් බණ අසා උන් වහන්සේ වැඩහිඳී මිණිපළඟට පුද පූජා කළ, උන් වහන්සේට නැවත වැඩම කරන ලෙස ආරාධනා කළ නාගයින්ගේ දුහිතෘකාවක් හෙවත් නාග කන්‍යාවක් නොවේ; ප්‍රථම ලංකාගමනයේදීම ගිරි දිවයිනට නංවා පිටත් කළයි කියන යක්ඛ ස්ත්‍රියකි.

නාගයින් නාගදීපයට ගොඩ බැස්සේ යුධ කිරීමට පමණක්ද ? පර්වතවාසය නාගයින්ගේ තාවකාලික උපක්‍රමයක් පමණක්ද? නැතිනම් නාගයින් ලෙස අපේ පැරැන්නන් හඳුනා ගත්තේ තාක්ෂණික වශයෙන් දියුණු (මහත් ඍද්ධි ඇති) උභයචාරි (දිය-වැසි ගොඩ-වැසි) ජීවින් කොටසක්ද ?